Πρωτοβουλία Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα[1]
Δεκαπέντε Θέσεις για έναν νέο αντιιμπεριαλισμό
1.
Οι τωρινοί πόλεμοι —Ρωσία εναντίον Ουκρανίας, πόλεμοι στην Εγγύς και τη Μέση Ανατολή (Γάζα, Δυτική Όχθη, Νότιος Λίβανος, Υεμένη, Συρία, Ιράκ, Ισραήλ εναντίον Ιράν)— αποτελούν στιγμές κορύφωσης μιας ιμπεριαλιστικής διαπάλης για το ξαναμοίρασμα του κόσμου, η οποία ξεκίνησε μετά την παγκόσμια οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-2009. Η περίοδος του ριζοσπαστισμού της αγοράς που κυριάρχησε στο κοσμοσύστημα επί σαράντα χρόνια οδηγείται στο τέλος της. Μια νέα εποχή προστατευτισμού και κρατικού παρεμβατισμού ξεκινά.
2.
Σε όλες τις μεγάλες δυνάμεις συγκροτούνται συστήματα σχεδιασμού που αποσκοπούν στη μεγέθυνση της οικονομικής και στρατιωτικής ισχύος τους. Αυτά τα συστήματα σχεδιασμού έρχονται να αντικαταστήσουν τις διασυνδέσεις που λειτουργούσαν σε επίπεδο παγκόσμιας οικονομίας και ρυθμίζονταν από την αγορά· με αυτόν τον μετασχηματισμό εγκαινιάζεται μια νέα περίοδος της καπιταλιστικής αναπαραγωγής.
3.
Ακόμα και τα αναμφιβόλως μετριοπαθή προγράμματα για την καταπολέμηση της καλπάζουσας οικολογικής καταστροφής οδηγούνται σε παύση για χάρη της νέας πολεμικής οικονομίας και του πολεμοχαρή προσανατολισμού.
4.
Μια βασική κινητήρια δύναμη πίσω από αυτή την εξέλιξη ήταν οι παγκόσμιοι αγώνες των εργαζόμενων τάξεων και των κοινωνικών κινημάτων ενάντια στην καταστροφή του περιβάλλοντος. Οδήγησαν στα όρια τον ριζοσπαστισμό της αγοράς των περασμένων δεκαετιών και μπλόκαραν την περαιτέρω εντατικοποίηση της εκμετάλλευσης της εργασιακής δύναμης και της φύσης. Οι εργαζόμενες τάξεις εξωθούνται τώρα να ξαπλώσουν στην προκρούστεια κλίνη της κρατικής παρέμβασης και της κούρσας των εξοπλισμών και να αλληλοσκοτωθούν στα σφαγεία των πολέμων που έρχονται. Ταυτόχρονα, γιγαντώνεται η απειλή για τις επόμενες γενιές λόγω της εκ νέου επιταχυνόμενης καταστροφής των φυσικών πόρων και του περιβάλλοντος.
5.
Οι κύριοι παίκτες της αναζωπυρούμενης διαμάχης για πρώτες ύλες, αγορές, τεχνολογική πρωτοκαθεδρία, σφαίρες επιρροής και πολιτισμική ηγεμονία είναι η απερχόμενη ιμπεριαλιστική ηγεμονική δύναμη των ΗΠΑ και η ανερχόμενη ιμπεριαλιστική ηγεμονική δύναμη της Κίνας, με τις συμμαχικές μεγάλες δυνάμεις της ΕΕ, Ιαπωνίας, Μεγάλης Βρετανίας και Αυστραλίας, Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας από τη μια μεριά και τις δυνάμεις της Ρωσίας, της Λευκορωσίας, του Ιράν και της Βόρειας Κορέας από την άλλη. Οι υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις του παγκόσμιου Νότου —Ινδία, Βραζιλία, Ινδονησία, Νότια Αφρική— δεν έχουν συστρατευθεί οριστικά με καμία από τις δυο ηγεμονικές δυνάμεις, τείνουν όμως προς τη συστράτευση με το μπλοκ ισχύος των δυνάμεων που ηγεμονεύει η Κίνα.
6.
Κάνουν την εμφάνισή τους σαφή σημάδια σχηματισμού παγκόσμιων μπλοκ υπό την ηγεσία των αντίπαλων ιμπεριαλιστικών ηγεμονικών δυνάμεων. Στο επίκεντρο τίθεται η κούρσα των εξοπλισμών, στην οποία πλέον συμμετέχουν και δευτεροκλασάτες δυνάμεις. Σε αντίθεση με τον Ψυχρό Πόλεμο, κύριος στόχος δεν είναι πλέον η αποτροπή του αντίπαλου στρατοπέδου δια του εκφοβισμού, αλλά η ανάπτυξη της ικανότητας, εντός των επόμενων πέντε ή δέκα χρόνων, να καταστεί κάθε χώρα «ετοιμοπόλεμη», έτσι ώστε, σε περίπτωση περαιτέρω οξύνσεων, το συσσωρευμένο στρατιωτικό δυναμικό να χρησιμοποιηθεί σε συνθήκες πολέμου μεγάλης κλίμακας, με την αποδοχή μεγάλων απωλειών σε ένστολο δυναμικό και άμαχο πληθυσμό, ώστε οι αντίμαχες δυνάμεις να επιτύχουν τους πολεμικούς τους στόχους.
7.
Αυτή η τάση για σχηματισμό ιμπεριαλιστικών μπλοκ, που πλέον καθίσταται ξεκάθαρη, αντίκειται στη μεγάλου εύρους οικονομική διαπλοκή των ηγετικών εθνικών οικονομιών, διαπλοκή που αφορά τόσο το επίπεδο των διηπειρωτικών παραγωγικών και διακομιστικών αλυσίδων όσο και το επίπεδο του χρηματοπιστωτικού τομέα που λειτουργεί στην κλίμακα της υφηλίου, ο οποίος συνεχίζει να κυριαρχείται, όπως και πριν, από το δολάριο ως παγκόσμιο νόμισμα. Όσο η απερχόμενη ηγεμονική δύναμη δεν προχωρά στον πλήρη αποκλεισμό των ανερχόμενων αντιπάλων της από το χρηματοπιστωτικό και εμπορικό σύστημα, δεν θα χρησιμοποιήσει και η Κίνα τις εσχάτως εντατικοποιημένες οικονομικές σχέσεις της με τη Ρωσία, την Κεντρική Ασία, το Ιράν, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική ώστε να συγκροτήσει ένα ανεξάρτητο οικονομικό, χρηματοπιστωτικό και νομισματικό μπλοκ. Μόνο μετά από μια τέτοια εξέλιξη θα μπορεί να υλοποιηθεί πλήρως η τάση για σχηματισμό μπλοκ ισχύος των ιμπεριαλιστικών μεγάλων δυνάμεων. Μόνο τότε θα ανοίξει ο δρόμος για τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
8.
Για την ώρα, το μπλοκ ισχύος που βρίσκεται υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ εξακολουθεί να έχει σαφή στρατιωτική υπεροχή, η οποία όμως εξασθενεί χρόνο τον χρόνο. Αναδύεται συνεπώς ο κίνδυνος να ληφθεί η απόφαση διεξαγωγής ενός προληπτικού πολέμου εναντίον του αντίπαλου μπλοκ ισχύος, εντός του χρονικού διαστήματος που απομένει.
9.
Η ανάπτυξη των δομών πολεμικής οικονομίας που λαμβάνει χώρα σε όλα τα ιμπεριαλιστικά καθεστώτα έχει σοβαρές πολιτικές συνέπειες. Τα εκάστοτε πολιτικά συστήματα διακυβέρνησης (δικτατορικά, αυταρχικά, προεδρικό-δημοκρατικά, αντιπροσωπευτικής-κοινοβουλευτικής υφής, κ.λπ.) συγκλίνουν παγκοσμίως. Σε όλες τις ηπείρους και τις χώρες, η κοινή γνώμη, η οποία έχει μετατραπεί σε εμπόρευμα, τίθεται όλο και περισσότερο υπό τον έλεγχο των πολιτικών καθεστώτων. Αυτό οδηγεί σε έναν στρατηγικό καταμερισμό εργασίας μεταξύ του κεφαλαίου των μέσων ενημέρωσης, των κυβερνήσεων και των πολιτικών τάξεων. Ο κοινός στόχος των παραπάνω δυνάμεων είναι η κατάλληλη διαμόρφωση και ισοπέδωση του κοινωνικού λογοθετικού πλαισίου, το οποίο πλέον θα οφείλει να προσανατολίζεται προς τους επιθετικούς-ιμπεριαλιστικούς τους στόχους. Οι μηχανισμοί εσωτερικής ασφάλειας καθίστανται υπεύθυνοι για την καταστολή των όποιων κινημάτων εναντίωσης και ανασυγκροτούνται πλέον σε όργανα επιβολής μιας κατάστασης πολιορκίας στο εσωτερικό της εκάστοτε χώρας.
Παρά ταύτα, η αντίσταση σε αυτή τη διαμόρφωση και ισοπέδωση συνεχίζει να είναι σημαντική. Θεωρούμε πως αυτή η αντίσταση κατά την επόμενη περίοδο θα κλιμακωθεί, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι θα αναγνωρίζουν πως οι εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική πολιτική τους απειλούν με τρόπο άμεσο.
10.
Συνολικά, κάνουμε την υπόθεση ότι οι αντικρουόμενες τάσεις μεταξύ της προετοιμασίας για ιμπεριαλιστικό πόλεμο από τη μια μεριά και [των αναγκών] της παγκόσμιας οικονομίας από την άλλη λειτουργούν επιβραδυντικά ως προς το ξέσπασμα της διαμάχης για την αναδιανομή του κόσμου, με αποτέλεσμα να παρατείνεται ο χρονικός ορίζοντας που τίθεται από την κούρσα των εξοπλισμών για μια παγκόσμια στρατιωτική αντιπαράθεση. Επιπλέον, τα τυχηματικά συμβάντα —όπως η ακούσια κλιμάκωση των περιφερειακών συγκρούσεων, οι επιτυχίες ή οι αποτυχίες των υποστηρικτών του προληπτικού πολέμου στα κέντρα λήψης πολιτικών αποφάσεων, η κλιμάκωση των ανθρωπιστικών καταστροφών, οι εμφύλιοι πόλεμοι που ξεφεύγουν από τον έλεγχο των αντίπαλων υπερδυνάμεων, οι οικονομικές κρίσεις, οι περιβαλλοντικές καταστροφές, οι εθνικιστικές και ρατσιστικές εκστρατείες κ.λπ.— παίζουν σημαντικό ρόλο. Μπορούν να επιταχύνουν ή να επιβραδύνουν τη συνολική εξέλιξη.
11.
Από αυτές τις εγγενείς αντιφάσεις προκύπτουν στρατηγικά χρονικά παράθυρα και συγκεκριμένες δυνατότητες δράσης για μια αντίπαλη προοπτική από-τα-κάτω. Αυτή η αντίπαλη προοπτική πρέπει να συνασπισθεί γύρω από το (προερχόμενο από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ) σύνθημα που ξαναγίνεται στον ύψιστο βαθμό επίκαιρο: σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα.
12.
Με αφετηρία το παραπάνω σύνθημα, πρέπει να παλέψουμε για να συγκροτηθεί ένας συνασπισμός των πολυεπίπεδα κατακερματισμένων κοινωνικών κινημάτων ανά την υφήλιο, υπό τις παρακάτω αρχές:
- Η κοινωνική αντίσταση [οφείλει να] εναντιώνεται από κοινού σε όλες τις ιμπεριαλιστικές υπερδυνάμεις εξίσου. Πουθενά και σε καμία περίπτωση δεν παίρνει το μέρος οποιασδήποτε από τις αντίπαλες μεγάλες δυνάμεις και δεν δρα υπέρ αυτών. Ο κύριος αντίπαλος κάθε κοινωνικού κινήματος είναι πρωτίστως το δικό του ιμπεριαλιστικό καθεστώς και το στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα εντός της χώρας του. Αυτή η στάση αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την οικοδόμηση μιας ηπειρωτικής και παγκόσμιας διασύνδεσης.
- Δεν θα είναι πάντα εύκολο στις σύνθετες τοπικές συγκρούσεις να δρούμε σύμφωνα με τις παραπάνω αρχές. Παρά ταύτα, αυτή οφείλει να είναι η στάση μας. Για παράδειγμα, στον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας αντιτιθέμεθα τόσο στην παλαιστινιακή αντίσταση, η οποία κυριαρχείται από την αντιδραστική-ισλαμιστική Χαμάς όσο και στο στρατοκρατικό, εποικιστικό κράτος-απαρτχάιντ του Ισραήλ. Αμφότερες πλευρές έχουν διαπράξει φρικαλέα εγκλήματα πολέμου. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση δεν μπορούμε να συνταχθούμε με κανένα από τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα.
13.
Αφετηρία της κοινής δράσης αποτελεί η ασυμβίβαστη αντιμιλιταριστική οπτική: πάλη ενάντια στα εξοπλιστικά προγράμματα, την πολεμική οικονομία, τα συστήματα επιστράτευσης και τη μιλιταριστική προπαγάνδα σε κάθε επίπεδο: της ανάλυσης, της αντιπληροφόρησης, της πολιτικής πρακτικής και της συγκεκριμένης δράσης (εκστρατείες προώθησης της λιποταξίας, μπλοκαρίσματα σε επιχειρήσεις που παράγουν εξοπλισμούς, σε μεταφορές εξοπλισμών, σε στρατόπεδα).
- Οι κοινωνικοί αγώνες κάθε έκφανσης θα πρέπει να ενταχθούν σε αυτές τις κοινές προοπτικές δράσης. Τέμνονται πρακτικά με τον κοινό αγώνα κατά της στρατιωτικής και αναγκαστικής θητείας, καθώς και με την άρνηση επιτέλεσης καταστροφικής εργασίας για τους εξοπλισμούς και την πολεμική έρευνα.[2] H κοινή θεωρητική βάση είναι η σοσιαλιστική αντιπρόταση μιας ειρηνικής, ισότιμης, αμεσοδημοκρατικής και αυτοοργανωμένης κοινωνίας πέρα από τον καπιταλισμό, τις πατριαρχικές ιεραρχίες, την αλόγιστη κατανάλωση οικολογικών πόρων, τον ρατσισμό και τα έθνη-κράτη.
14.
Αυτή η αντιπροοπτική απαιτεί μια εμπειρικά, ιστορικά και θεωρητικά αποδεδειγμένη βάση. Θα πρέπει να συσταθούν ομάδες εργασίας με στόχο την ανάλυση των δυνατών και αδύνατων σημείων της ιστοριογραφίας για την προϊστορία των παγκόσμιων πολέμων και των θεωριών του ιμπεριαλισμού που έχουν διατυπωθεί μέχρι σήμερα. Με αυτά ως αφετηρία, θα μπορούσε να ξεκινήσει μια συζήτηση αναφορικά με τις μακροπρόθεσμες αντιπροοπτικές. Τα αποτελέσματά τους θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν ως βάση για την προώθηση της ανάπτυξης της κοινωνικής αντίστασης παγκοσμίως και την εστίασή της στον κοινό στόχο «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα». Ως μια βάση [πλατφόρμα] για τον παγκόσμιο συνασπισμό των αντιστάσεων, θα πρέπει να τελούν υπό συνεχή κριτικό έλεγχο και επεξεργασία. Αυτό θα εξασφάλιζε ότι οι προκύπτουσες διαδικασίες μάθησης θα αποτελούν αντικείμενο διαρκούς αναστοχασμού και θα μεταφράζονται ξανά σε πρακτική δράση.
15.
Η παγκόσμια κοινωνία και ο πλανήτης κατευθύνονται προς μια διπλή καταστροφή: προς μια νέα εποχή καταστροφικών παγκόσμιων πολέμων, οι οποίοι ενδεχομένως θα διεξαχθούν με χρήση πυρηνικών, και προς μια εξίσου απειλητική περιβαλλοντική καταστροφή. Ενόψει αυτής της εξέλιξης, το να επιχειρηθεί το αδιανόητο μετατρέπεται σε ζήτημα επιβίωσης για τις δυνάμεις της Αριστεράς. Στεκόμαστε μπροστά στο καθήκον να συνασπιστούμε ξανά σε παγκόσμια κλίμακα και να ανοικοδομήσουμε μια παγκόσμια αντίπαλη δύναμη, η οποία θα θέσει τέλος στην ξέφρενη πορεία των ιμπεριαλιστικών μεγάλων δυνάμεων και της καταστροφής της φύσης. Ας τολμήσουμε μια νέα αντιιμπεριαλιστική απόπειρα. Αν καταφέρουμε να τη διασυνδέσουμε με τους αγώνες των εργαζόμενων τάξεων και των κοινωνικών κινημάτων ενάντια στην περιβαλλοντική καταστροφή, θα αναδυθεί μια ευκαιρία. Ας την χρησιμοποιήσουμε!
Πρωτοβουλία Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα
Απρίλης 2024
[1] Initiativgruppe Sozialismus oder Barbarei (2024). Fünfzehn Thesen für einen neuen Antiimperialismus. Στο AK Beau Sejour (επιμ.), Sterben und Sterben Lassen. Die Buchmacherei. To κείμενο μπορεί επίσης να βρεθεί στον ιστότοπο της έκδοσης Sozial.Geschichte Online, εδώ.
[2] ΣτΜ: Βλέπε για παράδειγμα την προκήρυξη εργατών της Φολκσβάγκεν ενάντια στο ενδεχόμενο μετατροπής μονάδων της επιχείρησης σε μονάδες παραγωγής εξοπλισμών: Wir wollen bei VW nicht den Tod produzieren.